Jezus, Smoleńsk i bagietki

Jezus, Smoleńsk i bagietki

Jakub Socha

„Stacja Warszawa” to zbiorowy portret współczesnego miasta: wydumany, uginający się pod ciężarem sloganów, brnący mechanicznie do grubej puenty

Jeszcze 2 minuty czytania

Jezus znowu zstąpił na ziemię i oczywiście ze wszystkich miejsc na ziemi wybrał Polskę. Oto kolejna odsłona podszytego narcyzmem polskiego mesjanizmu, którego wyznawcy uwielbiają podkreślać wyjątkowość kraju nad Wisłą i całego tego nadwiślańskiego cierpienia. W Warszawie – bo tu rozgrywa się akcja filmu – ludzie zbierają się właśnie na placach. Trwa gorączka smoleńska – jedni modlą się do Boga, inni szydzą z tych modłów i na transparentach wypisują hasła: „boli mnie w krzyżu”, „babciu – wracaj do domu”. Społeczeństwo jest podzielone – też mi odkrycie.

„Stacja Warszawa” to kino, w którym trudno ustalić status ekranowej rzeczywistości i przemieszczających się po niej postaci. Może Jezus to w istocie tylko Matejuk – więzień, który myśli, że jest Synem Bożym? Tak czy inaczej, właśnie wyszedł warunkowo z więzienia. Na wolności towarzyszy mu przez cały czas Matka Boska, choć być może to też jest tylko jego paranoja – oprócz Matejuka nikt jej nie dostrzega. Matka Boska jest bytem pozbawionym materii, ale to nie przeszkadza jej stanąć przy garach i jak gdyby nigdy nic wziąć się do smażenia Matejukowi kotletów mielonych. W filmie podpisanym aż przez pięciu reżyserów – Macieja Cuske, Kacpra Lisowskiego, Nenada Mikovića, Mateusza Rakowicza i Tymona Wyciszkiewicza – wiele jest tego typu pozbawionych sensu wariactw. 

Wszystko dla metafory – chodzi o pokazanie, że gdyby w Polsce pojawił się Jezus, prędzej zamknięto by go w więzieniu niż wysłuchano tego, co ma do powiedzenia. Abstrahuję już od tego, że nie jest to myśl ani specjalnie głęboka, ani ważka i w niczym tak naprawdę nie przypomina metafory, która powinna mieć w sobie coś niedookreślonego, czego nie da się tak łatwo wymienić na gotową treść. Pomijam milczeniem to, że należy ona raczej do tych uniwersalno-banalnych mądrości, które z powodzeniem można umieścić pod każdą szerokością geograficzną i na każdym etapie dziejów, świat przecież nigdy i nigdzie nie jest gotowy na przyjęcie Jezusa, czyż nie? Muszę jednak zwrócić uwagę na coś bardziej elementarnego (i konkretnego) – gdyby w dzisiejszej Warszawie pojawił się ktoś, kto utrzymuje, że jest Jezusem, i ten ktoś złamałby prawo, nie zamknięto by go w zwyczajnym więzieniu, tylko w szpitalu psychiatrycznym. Filmowcy jednak nie zawracają sobie tym wszystkim głowy, nie interesują ich realne krzywdy i problemy, są ponad to, chodzi im o coś więcej, o tę ich efektowną metaforę. 

Efektów rzeczywiście jest tu mnóstwo. Wychodzi na to, że nie tylko sześć kucharek to za dużo. Oto mamy jeden film zrobiony przez pięciu reżyserów, z których jeden drugiego próbuje ze wszystkich sił przelicytować, dzięki czemu możemy znaleźć w „Stacji Warszawa”: staruszkę, która siedzi w maluchu pod mostem przez trzy dni i czeka na syna; sex shop w kontenerze umieszczony w jakiejś ciemnej dziurze, w którym jakimś cudem towar schodzi z półek lepiej niż bułeczki; alkoholika, który gówno z buta wyciera maskotką w kształcie żółtego kaczątka; pedofila w sutannie, opiekującego się niedołężnym ojcem; bizneswoman, która zapomniała PIN-u i próbuje wejść do domu, w którym nie mieszka; szofera wymiotującego kaczkę po pekińsku pod drzwiami wietnamskiego baru; neonowe krzyże, które przypominają miecze wojowników Jedi. Jest jeszcze obowiązkowy młody chłopiec z krzywymi zębami, który przyjeżdża do stolicy z zapadłej wioski, za co oczywiście zostanie ukarany. 

„Stacja Warszawa”, reż. Maciej Cuske,
Kacper Lisowski, Nenad Miković,
Mateusz Rakowicz i Tymon Wyciszkiewicz.
Polska 2013, w kinach od 28 marca 2014  
Ponoć pierwotnie „Stacja Warszawa” miała być filmem nowelowym, ale na pewnym etapie prac reżyserom wyszło, że lepiej zrobić mozaikę, poprzeplatać poszczególne epizody i na końcu zawiązać z nich duży supeł. Nie mówię, że gdyby zdecydowano się na tamto rozwiązanie, byłoby lepiej – każda z opowiadanych w filmie historii jest wydumana, ugina się pod ciężarem sloganów i rozwija się zupełnie mechanicznie, napędzana potrzebą jak najszybszego dobrnięcia do grubej puenty. Może poza jedną dziewczyną, która pracuje w sex shopie i zasypia codziennie nad ranem w słuchawkach, w których gra tak głośno jak tylko się da muzyka techno, nie ma tu ani jednej nieszablonowej postaci. Widać, że to wszystko nie mogło skończyć się dobrze. Może jednak w przypadku filmu nowelowego nie byłoby tego niesmaku, który wywołuje spajające wszystkie epizody zakończenie.

W ostatniej scenie obserwujemy ni mniej, ni więcej tylko Ostatnią Wieczerzę. Wszyscy bohaterowie – ci, którzy zmarli po drodze i ci, którzy przeżyli – siedzą przy wielkim stole, ustawionym gdzie? Oczywiście nieopodal Grobu Nieznanego Żołnierza. Jezus dzieli pieczywo, ale nie jest to zwykły chleb razowy, tylko szlachetna bagietka. Oprócz niej jest też na stole czerwone wino w karafkach, takich samych karafkach, jak te, z których pije się wino w modnych lokalach na placu Zbawiciela.

Podsumowując: w „Stacji Warszawa” Jezus jest szaleńcem ubranym w wełniany sweterek z jelonkiem, Ostatnia Wieczerza pojawia się po Pasji i wygląda jak brunch w modnej knajpie; Warszawa przypomina miasto z pierwszej strony brukowca, rozpięte między drapaczem chmur, stacją benzynową, ruderą na Pradze i sex shopem pod mostem; krzyż to zwykłym liczman; a zbierający się pod krzyżem Polacy to banda dziwaków, z którymi reżyserzy nie potrafią nawiązać kontaktu, i może dlatego zrzucają na nich egipskie plagi i dwie wywrotki nieszczęść. Jeśli ten film jest diagnozą czegokolwiek, to chyba tylko tych, którzy go podpisali, pokazuje bezradność młodych filmowców wobec otaczającego ich świata, który próbują porządkować nieprzemyślanymi konceptami. Koncepty nie przykryją jednak dziur, brakuje tu wyobraźni, zdolności analizy, a może nade wszystko aspiracji; te, które stoją za „Stacją Warszawa” niewiele się różnią od aspiracji bohaterów polskich seriali – wyznaczają je czerwone wino i chrupiąca bagietka. 

Tekst dostępny na licencji Creative Commons BY-NC-ND 3.0 PL.