Kto chodził na koncerty zeszłorocznej „Warszawskiej Jesieni”, z pewnością zwrócił na niego uwagę – zgodnym zdaniem krytyków i słuchaczy „Ouvertures” Simona Steena-Andersena były wydarzeniem tego festiwalu. Polska publiczność miała wreszcie okazję poznać kompozytora, którego twórczość jest przykładem najświeższych i najciekawszych tendencji we współczesnej muzyce. Potwierdza to zawrotna międzynarodowa kariera Steena-Andersena. Jego popularność przekracza zresztą wąską dziedzinę nowej muzyki, bo utwory tego artysty świetnie funkcjonują także w kontekstach filmowych czy teatralnych.
Cechy muzyki Steena-Andersena to performatywność, komponowanie gestów wykonawców, łączenie dźwięków z obrazem i rozszerzanie muzyczności o elementy wizualne, przede wszystkim jednak nieokiełznana wyobraźnia dźwiękowa. To ona pozwoliła kompozytorowi stworzyć z bardzo prostych, niekiedy elementarnych dźwięków własny, niepowtarzalny idiom muzyczny i otworzyć nowy rozdział w historii muzyki współczesnej. Punktem zwrotnym jest rewolucja cyfrowa, a narzędziem zmiany – nowe media. Steen-Andersen należy więc do pierwszego pokolenia cyfrowych tubylców, ale nawet na tle całego tego zjawiska generacyjnego jego muzyka jest bez konkurencji.
Błyskotliwość pomysłów oraz specyficzny multimedialny klimat twórczości Simona Steena-Andersena pokazują choćby takie utwory-performanse jak „Black Box Music” (2012) i „Run Time Error” (2009). Oba wydane zostały właśnie na DVD przez duńską wytwórnię Dacapo.
Pierwszy z nich przeznaczony jest na performera, amplifikowaną skrzynkę, sinfoniettę i wideo. Rozmieszczona przestrzennie orkiestra kameralna prowadzona jest tu przez osobliwego, na poły wirtualnego dyrygenta. W całkowitej ciemności, nie widząc muzyków znajdujących się po bokach i za plecami, publiczność ogląda projekcję wideo z wnętrza tytułowej skrzynki, do której przez ciasne otwory wkłada ręce performer niczym tajemniczy mistrz ceremonii. Muzycy podążają za jego gestami, które z typowo dyrygenckich znaków przemieniają się w abstrakcyjną choreografię dłoni, w której rozpoznajemy charakterystyczne gesty znane z zabawy w kamień, papier i nożyce czy umownej komunikacji pozawerbalnej (telefon, wszystko w porządku). Muzyka usamodzielnia się, a w skrzynce teatr dłoni przemienia się w teatr przedmiotów – performer wkłada do niej plastikowe kubki, gumki recepturki, serpentyny, małe motorki, które wprawiają przedmioty w wir. Muzyczny sens tych działań polega na ekstremalnej amplifikacji wszystkich małych dźwięków powstających wewnątrz skrzynki (stukanie w ściankę, brzdąkanie na gumkach, szelest serpentyn, buczenie silniczka) i wkomponowaniu ich w tkankę instrumentalną, która również operuje rozmaitymi hałasami, trzeszczy niczym zacinająca się maszyna.
Simon Steen-Andersen „Black Box Music”,
Dacapo 2014„Run Time Error” to z kolei performans wideo z gatunku site specific. Na DVD oglądamy dwie alternatywne wersje utworu, przygotowane we wnętrzach Biblioteki Królewskiej z siedzibą w słynnym budynku Black Diamond w Kopenhadze (autorstwa grupy architektów schmidt hammer lassen). Muzyka jest tu stworzona w całości z przedmiotów znalezionych w bibliotece: materiałem kompozycji są dźwięki wydobywane ze stałego i ruchomego wyposażenia wnętrza, zakomponowane w muzycznie niezwykle frapujące sekwencje. Proces wydobywania i nagrywania mikrofonem tych dźwięków przez kompozytora został zarejestrowany kamerą. W czasie performansu nagranie wideo odtwarzane jest równocześnie na dwóch ekranach w usterkującej desynchronizacji (do czego nawiązuje tytułowy błąd uruchamiana systemu), sterowanej na żywo przez kompozytora przy pomocy dwóch dżojstików. Jak powstaje ta niezwykła wizualno-dźwiękowa muzyka, dowiadujemy się z dołączonego do DVD filmu dokumentującego przygotowania partii wideo „Run Time Error”. Nie jest to bynajmniej improwizacja, lecz skrupulatnie przygotowany scenariusz oparty na regułach kompozytorskich. Efektem jego realizacji jest utwór zjawiskowy, niezwykle wyrafinowany muzycznie i koncepcyjnie, pełen humoru i bezpretensjonalnej zabawy dźwiękami, daleki od jakiegokolwiek schematyzmu.
Od 2012 roku „Black Box Music” była już wykonywana kilkadziesiąt razy, nie tylko przez znakomitego perkusistę norweskiego Håkona Stene’a oraz Oslo Sinfoniettę, którzy wzięli udział w nagraniu DVD, ale także przez innych. Równie często wykonywany jest „Run Time Error”, który doczekał się kilku różnych wersji, m.in. w Haus Konstruktiv w Zurychu i Queen Elisabeth Hall w Londynie. Życzeniem byłoby posłuchać tych utworów na żywo również w Polsce. Dotąd nie udało się zorganizować koncertu, choć już podejmowano takie próby. Na razie cieszmy się więc z DVD.
