PÓŁ STRONY: List perski o wzorach kultury
„Jak można być Persem?” - zapytywał Monteskiusz, chcąc wyrazić stan umysłu paryżan zdumionych cudzą odmiennością. To mój stan umysłu po przyjeździe do Ameryki. Aby przetrwać, uczestniczę w orientations, szkoleniach, organizowanych przez Biuro Zasobów Ludzkich mojego uniwersytetu. Orientation może dotyczyć wszystkiego: cen żywności, autobusów i samochodów, szkół podstawowych i średnich, ubezpieczeń i podatków. Mnie najbardziej zainteresowało szkolenie dotyczące Amerykanów.
Każdy zna zwrot „This is America”, w filmach kierowany zazwyczaj pod adresem zdezorientowanego cudzoziemca. Na szkoleniu rozdano niebieskie kartki, wypełnione zwięzłą odpowiedzią na pytanie, co to właściwie znaczy. Nie dość, że udało im się co do tego zgodzić, to jeszcze zmieścili odpowiedź na jednej stronie! Zamieszczam ją poniżej, we własnym przekładzie.
Temat: Dlaczego Amerykanie zachowują się tak, jak się zachowują? Amerykańskie wartości kulturowe i ich wpływ na zachowanie Amerykanów.
Wartość |
Objaśnienie |
Wpływ na zachowanie |
1.kontrolowanie |
ludzie mogą i powinni sprawować kontrolę |
społeczeństwo pełne energii, zorientowane na cel; przekonane, że sprawuje kontrolę nad własnym przeznaczeniem |
2. zmiana |
zmianę uważa się za |
społeczeństwo ruchliwe geograficznie, ekonomicznie i społecznie |
3. czas i jego |
czas stanowi wartość; osiąganie celów zależy od produktywnego wykorzystywania czasu |
skuteczność zależy od terminowości i punktualności |
4. równość |
ludzie mają równe |
Amerykanie traktują wszystkich tak samo, niezależnie od rangi czy statusu, z poszanowaniem zróżnicowania rasowego/etnicznego |
5. indywidualizm, niezależność i prywatność |
ludzi uważa się przede wszystkim za jednostki z indywidualnymi potrzebami, nie zaś za członków określonej |
Amerykanów uważa się za skupionych na sobie, nieco odizolowanych i dość samotnych |
6. samopomoc |
Amerykanie szczycą |
Amerykanie szanują innych ze względu na ich osiągnięcia, nie zaś pochodzenie czy przynależność rodzinną |
7. współzawodnictwo |
Amerykanie |
współzawodnictwo jest postrzegane lepiej niż współpraca; obejmuje ono zarówno jednostki, jak i grupy |
8. zwrócenie ku przyszłości/optymizm |
Amerykanie uważają, że niezależnie od tego, co się działo lub dzieje, |
nie ceni się tak przeszłości; wypatruje się tego, co nadchodzi, z naciskiem na najbliższe zadania |
9. skupienie |
Amerykanie sądzą, |
akcent na „robić“ zamiast „być“; życie codzienne jest szczelnie wypełnione pracą i terminami zadań |
10. nieformalność |
Amerykanie uważają, |
swobodne, partnerskie relacje między ludźmi niezależnie od ich statusu; zasada mówienia sobie po imieniu |
11. bezpośredniość, |
można ufać tylko tym, |
Amerykanie mają skłonność do mówienia prawdy prosto w oczy, bez względu na obawę kompromitacji lub uszczerbku na honorze |
12. pragmatyzm |
pragmatyzm i logika |
decyzje podejmuje się w sposób praktyczny i realistyczny, biorąc pod uwagę względy bardziej logiczne niż emocjonalne |
13. materializm/żądza posiadania |
dobra materialne są |
Amerykanów często postrzega się jako materialistów, bardziej dbających o dobra materialne niż o relacje międzyludzkie |
Co robi Europejczyk w zetknięciu z podobną tabelą? Kontempluje. Niedowierza. Dopasowuje do własnych doświadczeń. Potem pyta o źródło badań, co zrobiliśmy wraz z kolegą Niemcem. Źródło ustalamy bez trudu. Autorem tabeli jest Robert L. Kohls, przedsiębiorczy antropolog kultury, który z trzynastopunktowego zestawienia The Values Americans Live By (1984) uczynił prywatną instytucję. W Polsce z grubsza odpowiada jej to, co za pieniądze podatnika robi Narodowe Centrum Kultury. Badania pozostają zagadką. Teraz wchodzimy na stronę założonej przez Kohlsa instytucji, która od lat trzydziestu żyje ze sprzedaży jego pomysłu. Nie ma wątpliwości: podobnie jak w Polsce, tak samo w Ameryce antropologia może być agresywną polityką historyczną.