IMDb (Internet Movie Database), czyli największy dziś serwis z opisami i recenzjami filmów, ponadto nieoficjalna sieciowa wizytówka telewizji MTV i czasopismo „Wired” – to tylko niektóre witryny, które pojawiły się w sieci WWW w 1993 roku. Według Matthew Graya z MIT, który na bieżąco dokumentował ilościowy rozwój zasobów tej nowej usługi internetowej, w tamtym roku korzystać można było z nieco ponad 600 serwisów webowych. Była wśród nich także polska strona, choć nie znajdzie się jej na umieszczonej w Wikipedii „Liście witryn utworzonych przed 1995 rokiem”. Trzydzieści lat temu, w sierpniu 1993 roku, Wojciech Bogusz, Kacper Nowicki, Tomasz Barszczak i Marcin Gromisz umieścili w sieci WWW stronę internetową Wydziału Fizyki UW, a w grudniu – korzystając z tej samej infrastruktury – opublikowali dwujęzyczną Polską Stronę Domową.
„Na Wydziale Fizyki mieliśmy zespół roboczy, COCOS [Cooperative Computer System – przyp. MW], którego celem było zbudowanie farmy komputerowej dla obliczeń prowadzonych przez pracowników, z założenia już sieciowej. Produktem ubocznym działań tej grupy było podłączenie Polski do internetu [w sierpniu 1991 roku – przyp. MW] oraz uruchomienie Polskiej Strony Domowej” – mówi Marcin Gromisz.
„To się odbyło w sposób bardzo prosty – dodaje. – Mieliśmy grupę młodych ludzi, którzy byli ciekawi nowych technologii. Kolega, Tomasz Barszczak, był na stażu naukowym w CERN, obejrzał wtedy funkcjonowanie pierwszej instalacji WWW na świecie i był zachwycony. Zainteresował się tym i pokazał nam to natychmiast po powrocie do Polski na przełomie 1992 i 1993 roku, ponieważ to oprogramowanie można było pobierać. Nie było to jednak WWW takie, z jakim mamy dziś do czynienia, na przykład materiały graficzne nie były łączone z materiałami tekstowymi na stronie, pojawiały się w osobnych oknach. Natomiast w sierpniu roku 1993 pojawiło się oprogramowanie amerykańskie udostępniane nieodpłatnie – przeglądarka Mosaic i serwer WWW o nazwie HTTPd. Odtąd strony wyglądały tak, jak do tego jesteśmy przyzwyczajeni obecnie – grafika z tekstem i stosunkowo łatwe tworzenie dokumentów HTML”.
Marcin Gromisz mówi wprost, że nowe rozwiązania pozwalające na publikowanie witryn WWW były tak oszałamiające i atrakcyjne, że jego zespół od razu zajął się pracą nad stroną. Jedno z lepszych w Polsce połączeń z internetem, jakie miał Wydział Fizyki UW, oraz szybkie jak na tamte czasy komputery pozwoliły na sprawne postawienie strony. „Pierwszym odruchem – mówi Gromisz – było potraktować WWW jako interfejs do już istniejących zasobów: katalogów adresowych, wykazów zawartości internetu, bibliotek. Wpadliśmy też na pomysł opublikowania podstawowych informacji o Polsce – po polsku i po angielsku, przy czym do opracowania wersji angielskiej wykorzystaliśmy almanach zawierający informacje o poszczególnych krajach świata, publikowany co roku przez CIA”.
Pierwsza strona internetowa Wydziału Fizyki UW
Internet był wtedy technologią abstrakcyjną, dostępną nielicznym, wymagającą kompetencji i sprzętu, z którego korzystać mogło niewielu. Dlatego pojawienie się pierwszej polskiej strony WWW nie mogło być takim wydarzeniem jak odbywający się w tym samym roku start kanału Polonia 1 z „Kapitanem Jastrzębiem” czy pierwszy finał Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Polska strona nie pojawiła się jednak w próżni – chociaż nie było wtedy w internecie zbyt wielu polskich zasobów, wciąż byli użytkownicy komunikujący się online – w polskim środowisku akademickim, ale przede wszystkim za granicą. „Ponieważ wtedy było pusto w Webie, jeżeli pojawił się jakiś sajt, to znaczy strona poświęcona Polsce, to cały świat musiał go zauważyć” – mówi Gromisz. „W ciągu pierwszych kilku tygodni staliśmy się rozpoznawalni na świecie. Zaczęły spływać do nas pytania na temat Polski, podziękowania, prośby o uzupełnienie informacji, masę było też uwag krytycznych. Byliśmy czymś w rodzaju latarni, świeciliśmy w tej części kontynentu i napływały do nas najrozmaitsze zapytania, nie tylko internautów, dotyczące Polski, na przykład o tekst polskiego hymnu czy przepis na pierogi, prośby o wyjaśnienie jakiegoś staropolskiego słowa. Korespondowałem z menadżerem Beastie Boys, który szukał hotelu dla grupy w Polsce, bo organizował tu koncert. Byliśmy jedynym adresem rozpoznawalnym w Polsce i cały rozwinięty już internet amerykański nas dostrzegł”.
Pewną orientację co do zawartości pierwszej polskiej witryny WWW daje jej fragmentaryczna kopia z listopada 1997 roku. W cztery lata, które minęły od publikacji pierwszej wersji strony, polski internet zapełnił się nowymi zasobami – w zakładce „Eye of the World” twórcy witryny linkują serwisy „Gazety Wyborczej”, „Wprost”, „Polityki”, „Rzeczpospolitej”, Polskiej Agencji Prasowej oraz „Donosów”, pierwszej polskiej gazety online, uruchomionej jeszcze pod koniec lat 80. W kopii Polskiej Strony Domowej z końca 1998 roku znajdziemy już linki do Wirtualnej Polski, Onetu, polskich wyszukiwarek i katalogów WWW. To wtedy na stronie pojawił się komunikat, że „Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego zaprzestał prowadzenia własnej Polskiej Strony Domowej”. Przy tylu innych polskich stronach dostępnych w sieci, misja serwisu się wyczerpała.
Powstała na przełomie lat 80. i 90. World Wide Web zainteresowała siecią zwykłych użytkowników i pozwoliła na wykształcenie się nowej cyfrowej gospodarki. Czerpała z długiej tradycji hipertekstu i dawała warunki do krępowanej jedynie możliwościami technicznymi kreatywności. WWW stała się częścią rewolucji informacyjnej XX i XXI wieku, chociaż oczywiście nie ma sensu szukać w historii mediów jakiegoś determinizmu. Web w swoim czasie naprawdę miał realną konkurencję, na przykład „Gazeta Wyborcza”, zanim zaczęła publikować swoje strony w sieci WWW, utrzymywała własny BBS (Bulletin Board System) oraz umieszczała online wybrane artykuły za pomocą protokołu Gopher, jeszcze w 1994 roku typowanego na podstawową usługę globalnej autostrady informacyjnej, i obecnego w przewodnikach po internecie jeszcze pod koniec lat 90.
Spojrzenie wstecz na powstanie pierwszej polskiej strony pozwala dostrzec, jak długą drogę przeszliśmy. To także rocznica nieco melancholijna, bo dziś WWW jest w odwrocie. Web wygrywał swoją użytecznością do czasu, aż zamieniliśmy desktopy na komórki, a Facebook pokazał, że wygodniej korzysta się z aplikacji niż z klasycznej strony. Na szczęście we współczesnym internecie wciąż można działać oddolnie i hobbystycznie, budować wolny obieg informacji, porządkować wiedzę i swobodnie eksplorować możliwości technologii internetowych. Od dawna nie jest do tego potrzebna strona domowa.
