Wystawa „Portret XXI wieku” w Zachęcie

Wystawa „Portret XXI wieku” w Zachęcie

Agnieszka Szewczyk

Narracja wystawy „Portret XXI wieku” rozpięta jest pomiędzy dwiema kluczowymi – dla problemu kultu gwiazd, kreowania osobowości – pracami: filmami Gordona i Parreno o Zidanie oraz Warhola

Jeszcze 1 minuta czytania

„Portret XXI wieku”. Zachęta Narodowa Galeria Sztuki, Warszawa, 27 października – 29 listopada 2009

Wystawa bierze tytuł od jednej, ale centralnej dla całości ekspozycji, pracy – wideoinstalacji Douglasa Gordona i Philippe’a Parreno „Zidane: portret XXI wieku” (2006).

W Zachęcie oglądamy galeryjną wersję pracy, która pierwotnie powstała jako film kinowy (premiera odbyła się na festiwalu w Cannes w 2006 roku). Jej bohaterem jest Zinedine Zidane, fantastyczny piłkarz, megagwiazda sportu, celebryta, zaangażowany w działalność charytatywną, piękny mężczyzna, w końcu uosobienie pozytywnego wzorca wspaniałej kariery, którą rozwijał, pokonując przeciwności losu – jest z pochodzenia Kabylem, jego rodzice emigrowali z Algierii, wychowywał się w biednej dzielnicy Marsylii, zamieszkiwanej przez emigrantów z Afryki Północnej.

Zapisu jego hipnotycznej gry dokonano podczas meczu Realu Madryt z Villarreal. W czasie 90 minut futbolowej rozgrywki, 17 kamer śledziło wyłącznie postać i grę Zidane’a, z tego materiału skonstruowano dwukanałową projekcję. Nie jest to jednak prosta relacja, ale dynamicznie zmontowany film, w którym użyto wszystkich typowych dla tego gatunku zabiegów: zbliżenia pozwalają nam zobaczyć krople potu na twarzy piłkarza, widzimy szerokie plany jego akcji, powtórzenia dynamizują obraz, itd. Nie mniej interesująca jest też warstwa dźwiękowa: huk stadionu przemieszany z momentami ciszy, kiedy słyszymy oddech piłkarza i wypowiadane przez niego słowa, muzyka zespołu Mogwai, cytaty z wypowiedzi Zidane’a, który opowiada, co czuje na boisku w trakcie gry.

Douglas Gordon, Philippe Parreno,
Zidane: portret XXI wieku
(2006)
Wszystko to razem tworzy intrygujący obraz. Praca jest mocna, niewątpliwie także ze względu na swoją skalę, doskonałej jakości obraz i dźwięk. Autorom udało się skumulować w niej niezwykłą energię i emocje, jakie towarzyszą meczom piłkarskim, emocje udzielające się nawet tym, którzy na co dzień nie interesują się piłką nożną. A tymczasem film jest przeciwieństwem meczu piłkarskiego – to co najważniejsze, gra, akcje, bramki umykają nam. Nie obserwujemy walki dwóch drużyn, ale wyłącznie postać, grę jednego piłkarza.

Pozostałe pokazywane w Zachęcie prace, a także przeprowadzona przez Pawła Althamera akcja „Modelki”, stanowią swego rodzaj przypisy do filmu Gordona i Parreno. Chłopcy z algierskiej plaży na wyestetyzowanych fotografiach Kadera Attii („Rochers Carrés”, 2009) marzą o lepszym życiu i patrzą na płynące do Europy statki. Pochodzący z algierskiej rodziny Zidane niewątpliwie jest dla nich wzorem. Paweł Kruk podejmuje grę z wizerunkiem i kreacją sportowych osobowości: Bruce’a Lee („Lost Interwiev”, 2009), Michaela Jordana („Larger than Life”, 2000) i Dary Torres („Dara”; „Dara with Daughter”, 2009). Najstarsza praca na wystawie to skrócona do 50 minut wersja filmu „Sleep” Andy’ego Warhola (1963), który pokazany w tym kontekście odnosi się przede wszystkim do zagadnienia sławy i gwiazdorstwa.

Douglas Gordon, Philippe Parreno,
Zidane: portret XXI wieku (2006)
Wydaje się, że narracja wystawy rozpięta jest właśnie pomiędzy tymi dwiema kluczowymi – dla problemu kultu gwiazd, celebrytów, kreowania osobowości – pracami: filmami Gordona i Parreno oraz Warhola. Wizerunek (bo nie portret chyba jednak) jawi się jako świadoma konstrukcja, którą można zbudować z tego, co dane jest realnie – z talentu i charyzmy, tak jak w przypadku Zidane’a, ale także, z równą skutecznością, z siły woli, determinacji i narcyzmu, jak to jest w przypadku bohaterów innych pokazanych w Zachęcie prac.

Z konieczności to musi być portret przypadkowy, a właściwie szkic do portretu, ale takiego, który nigdy nie zostanie ukończony.


Fotosy z filmu „Zidane: portret XXI wieku” (2006) dzięki uprzejmości Douglas Gordon Studio, Anna Lena Films, Palomar Pictures, Arte France Cinéma, Love Streams agne`s b. Productions.


Tekst dostępny na licencji Creative Commons BY-NC-ND 3.0 PL.