/ Monika Stelmach

Wszystko, co dziś możemy zrobić na komputerze, kiedyś było wieloetapowym procesem. Ogromna odpowiedzialność spadała na redaktorów technicznych. Decydowali o formacie, wyborze papieru, marginesach i doborze kroju pisma – o robieniu książek w PRL-u opowiada autor „Wy-Twórców”

Nigdy nie jeździłem z taborem, nie wróżyłem i nie tańczyłem, o co wciąż jestem pytany. Mieszkałem na blokowisku, skończyłam studia, byłem zupełnie zwyczajnym chłopakiem ze zwyczajnej romskiej rodziny

Tkaniny były najbardziej popularne w latach 60. i 70. Twórcy sprzedawali na pniu każdą swoją pracę, często za dolary. Wszystko skończyło się w latach 80., kryzys gospodarczy, brak pieniędzy i surowców uderzył także w nich

Chciałam pokazać przeciętny dzień pracy listonoszki, potworne zmęczenie, które jest w ciele, zawieszone w powietrzu tak, by widz mógł je współodczuwać – mówi autorka filmu „12,41 kilometra”

Chciałam odejść od poszukiwania odpowiedzi na pytanie, czy wielką artystką była, od ustawiania hierarchii, od traktowania sztuki jako zawodów, ze zwycięzcami i całą olbrzymią resztą zwyciężonych – mówi kuratorka wystawy „Maria Stangret. Gra w miejsca” w Cricotece

Naścienne dekoracje artystek na Nowym Mieście były dużo odważniejsze i swobodniejsze od tych tworzonych przez artystów. Z tego powodu znalazły się w ogniu krytyki – opowiada autorka muralu poświęconego pracy kobiet  przy odbudowie Warszawy

Norblin doświadczył awansu społecznego: zarabiał znacznie więcej niż jego ojciec, pracował w lżejszym zawodzie, znał więcej świata. Jednak w swojej sztuce przez wiele dekad pielęgnował jakiś gen niższości – mówi autor „Bazgracza”, wyróżnionego Nagrodą Literacką m.st. Warszawy

Klaman pochodzi z góralskiej rodziny robotniczej, ojciec Tarasewicza był murarzem, a matka szwaczką. Libera to syn samodzielnej matki, pielęgniarki z Pabianic. Kuśmirowski, zanim postanowił zdawać na ASP, był robotnikiem w fabryce mebli. Wszyscy osiągnęli sukces. Ale są to spektakularne wyjątki

Te domy długo były mieniem niczyim – bezpańskie, pożydowskie, puste, zrujnowane. Zależało mi, żeby przypisać do nich ludzi, pokazać je przez losy konkretnych osób – mówi autorka książki „Świdermajerowie”

Adaś Niezgódka nie dawał sobie rady w szkole, miał problemy z rówieśnikami. A w Akademii Pana Kleksa poczuł się u siebie – rozmowa z kuratorką wystawy „Drugiej wiosny nie będzie... Dzieci i sztuka w XX i XXI wieku”

Polacy nauczyli się wypoczywać dopiero w latach 70. Zaraz po wojnie najważniejsza była odbudowa zniszczeń. Dopiero gdy kraj odkopał się ze zgliszczy, zrobiła się przestrzeń na czas wolny

Cała sztuka socmodernizmu polegała na detalu. Ważna była faktura, kolor, użyty materiał. To elementy, w których dzisiaj nie wszyscy są w stanie dostrzec piękno, a jednocześnie bardzo łatwo je zepsuć

Jeździliśmy po kraju z pytaniami, czym jest patriotyzm, ojczyzna, dom, rodzina.  Nie znaleźliśmy jednej Polski, ale mnóstwo małych Polsk, rodzin, lokalnych społeczności. Ludzi, którym zależy na budowaniu wartości wokół własnego domu, małej ojczyzny

W Wietnamie na zorganizowanie każdej, nawet najmniejszej wystawy trzeba wystąpić o pozwolenie. Przedstawić komisji szczegółowe dane,  zrobić wizualizację 3D, przygotować występ, a nawet zapłacić

Gdy dziecku rozleje się coś na stół, to nie staje się to dramatem, tylko inspiracją do malowania paluszkiem po blacie. Wykorzystanie błędu i niedoskonałości w projektowaniu zabawek jest odkryciem ostatnich paru lat

Powojenni projektanci musieli posługiwać się tym, co było akurat dostępne. Udawało się zdobyć igielit, tworzywo sztuczne, wykorzystywane w przemyśle elektrycznym, więc robili z niego wyplatane meble na metalowych stelażach

Dyskutujemy o tym, czy uczelnie artystyczne mają po prostu dostarczać umiejętności potrzebnych na rynku pracy, być etapem kariery czy jednak miejscem, w którym uczymy się myśleć o świecie krytycznie, odważnie i twórczo – mówi kuratorka wystawy „Odszkolnić!” w białostockim Arsenale

Kobiece architektura i urbanistyka są przede wszystkim bardziej wrażliwe i nastawione na potrzeby użytkowników i użytkowniczek. Powstają w ścisłej relacji z odbiorcami i wykorzystują różne formy partycypacji

Ten system działa, ponieważ ludzie, którzy z niego korzystają, zaczynają płakać. Mają to minimalne poczucie prywatności, żeby wypuścić z siebie emocje – rozmowa o projektowaniu tymczasowej architektury dla uchodźców

Widzimy Ukraińców, którzy uciekają ze swoimi zwierzętami, ukrywających się w bunkrach z kotami i psami. Chyba pierwszy raz odbywa się to na taką skalę – mówi autorka książki i wystawy o zwierzętach w wojsku i na wojnie

Nie zgadzam się na podział na sztukę kobiet i sztukę w ogóle – w domyśle tworzoną przez mężczyzn. Spychanie mnie w jakąś szufladkę dlatego, że jestem kobietą, jest grubo niesprawiedliwe

Zrobiłam fejkowe, alternatywne wydanie „Wiadomości ASP”. Mianowałam się rektorą, wszystkie nazwiska miały żeńską końcówkę, przerobiłam logo, wymieniłam skład Senatu na same kobiety. W ten sposób sporo osób dowiedziało się o 100-leciu przyjęcia kobiet na akademię

Zrobiliśmy kilkupiętrowy tort dla owadów, składający się z kompostu, torfu, materiałów budulcowych, które mogły wykorzystać do budowania gniazd na zimę – rozmowa ze współtwórczynią performansu międzygatunkowego

„Nie ma we mnie zgody na utożsamianie figury feministki z zezłoszczoną kobietą ze złamanym sercem. To argument Trumpa, który nazwał Hilary Clinton „wredną babą”. Takie terminy mają konstruować inność i stygmatyzować kobiecy gniew” – rozmowa z Natalią Sielewicz

Propaganda partyjna to nie było moje główne zajęcie. Jako plastyk dużo pracowałem dla handlu i rozrywki. A w latach 70. projektowałem nawet ołtarze na Boże Ciało. Zlecenia płynęły i z partii, i z kościoła

Klasyczne formy upamiętniania od dawna wydają się anachroniczne. Mówienie społeczeństwu monumentalnymi postaciami ze spiżu, kogo ma czcić i o kim pamiętać zbyt mocno przypomina totalitarną inżynierię społeczną

W polszczyźnie istnieje słowo „apartament” – to duże, luksusowe mieszkanie. W tym kontekście termin „mikroapartament” dodaje małym mieszkaniom szyku i splendoru, ale jest językowym oszustwem

– Nie chciałbym, żeby ta rozmowa była przygnębiająca. – Sporo smutku w pana pracach. – Nie widzę w swoich pracach smutku, nazywam to skupieniem

Niedobrze się dzieje, kiedy po śmierci twórcy jego rzeczy lądują na śmietniku, a wnętrza pracowni są przekształcane na biura czy mieszkania – Stołeczny Konserwator Zabytków opowiada o nowym programie ochrony historycznych pracowni artystów

Afazja nie zabrała mi wszystkiego, np. samoświadomości, że jestem artystką. Codziennie robiłam jakiś krok do przodu. Nazwałam to literowaniem luk codzienności. Powoli odzyskuję swój intelektualny dorobek – rozmowa z laureatką nagrody im. Katarzyny Kobro

Środowisko architektów jest nieprawdopodobnie mizoginiczne. Ciągle toczę bezsensowne spory, dlaczego używam pojęcia architektka, skoro nie ma go w słowniku języka polskiego. Otóż istnieje, chociaż nie było używane przez 60 lat – rozmowa o narodzinach zawodu projektanta wnętrz

Nie przekonywałem mieszkańców Kurówka jakoś specjalnie. Nie zakładałem, że nie zrozumieją sztuki. Jestem stąd, robię sztukę dla nich, o nich i wspólnie z nimi

Zeszyty robię dla siebie. Wprowadzają mnie w codzienny tryb pracy. Siadam rano i do godziny 13 czytam, szkicuję i notuję, co widziałam, przeczytałam, przemyślałam. Jak tego nie robię, to jestem wkurzona. To rodzaj kalendarza – strukturowanie czasu

Nasza białoruska społeczność nawet w skali Podlasia nie jest duża. Łatwo nam wszystkim być w kontakcie. Z Leonem Tarasewiczem znamy się od ponad 30 lat. Taki staż sprzyja powstaniu wzajemnego zaufania, bez którego przygotowanie wspólnej wystawy o zbrodni w Zaleszanach nie byłoby możliwe

Złote lata polskiego dizajnu to druga połowa lat 50. i lata 60., kiedy powstało dużo oszałamiających projektów. Niestety najlepsze z nich nie zostały zrealizowane masowo, ale zachowały się jako prototypy, które pokazujemy w nowootwartej  Galerii Wzornictwa w warszawskim Muzeum Narodowym

Zakładam go sobie i mogę doświadczyć, jak to jest chodzić w czymś takim po świecie. Ludzie mają cię za kosmitę, ale zyskujesz nową tożsamość. To jak szamańskie wchodzenie w ciało kruka. Czy to jest gorsze od technologii 3D, czy 4D, które przenoszą w inną rzeczywistość?

Esencją ilustracji jest znalezienie języka – powinien być tak wyrazisty, że widząc plakat na ulicy albo okładkę książki w witrynie księgarni, na pierwszy rzut oka można rozpoznać, kto to zrobił

– Ile rzeczy pani zaprojektowała?  – Trudno powiedzieć, może kilkadziesiąt, a może nawet kilkaset. Nie katalogowałam ich w żaden sposób. Kończyłam jedną i zabierałam się za następną – mówi autorka słynnych pikasiaków

Dziekanka była dla nas, młodych artystów, kloszem ochronnym. Bywała domem w sensie metaforycznym, a czasami dosłownym. Zdarzyło się nam w tych zakamarkach pomieszkiwać

Zajmował się ogrodnictwem i sadownictwem. Hodował gołębie. Ostatnich lokatorów gołębnika z Szumina przejął inny miłośnik ptactwa, Leon Tarasewicz. Hansen marzył, żeby na dachach projektowanych przez niego domów było miejsce na gołębniki, aby każdy, kto lubi, mógł hodować ptaki

Fotografia to twór wielokomórkowy, rozległy, nie można zawężać jej pola do dzieł sztuki czy fotografii rodzinnej. To także dokumentacja kosmosu albo komórki, reportaż, fotografia medyczna, w tym rentgen. Długo by wymieniać – rozmowa z kuratorem wystawy Wojciecha Plewińskiego

Idee działającej we wsi Lucim Grupy 111 zostały zrozumiane opacznie i odrzucone przez środowisko. Posądzano ją o kolaborowanie z władzami, zwłaszcza gdy w 1980 ogłosiła Manifest Sztuki Społecznej. Wyprzedziła swoje czasy, a przez to wypadła z historii

Już nie muszę się bać, że ktoś się dowie o strasznej tajemnicy rodzinnej, że będę się musiała wstydzić i tłumaczyć. Zrobiłam o tym film

Opozycyjność awangardy artystycznej miała szersze znaczenie niż opozycyjność awangardy politycznej. Awangarda artystyczna XX wieku walczyła z kłamstwem. Zawsze była w opozycji do władzy, która niezależnie od opcji posługuje się manipulacją – mówi współzałożycielka Galerii Foksal

Otwarcia wystaw były rodzajem święta. Pamiętam momenty głębokich wzruszeń. Po wernisażu szliśmy do piwnicy. Alkohol, tańce. To były ceremonie na kolorowej wyspie otoczonej ceglanym murem. Dla wielu ludzi Wielka 19 stanowiła przestrzeń wolności

„Odnajduję coś pokrewnego w opisie sztuki kucharskiej Franciszki u Prousta, w inwentaryzacji pokarmów Pereca i filmach na YouTubie, na których możemy oglądać bez końca, jak maszyna obiera jabłka” – mówi kuratorka wystawy „Życie. Instrukcja”

Studenci, którzy przyszli do mojej pracowni w latach 90., byli wyjątkowo utalentowani: Kozyra, Althamer czy Żmijewski. Trafili na przełomowy moment – jeszcze nie było rynku sztuki, a już przestała działać cenzura. Mieli potrzebę krytycznego analizowania rzeczywistości

W PRL-u tonęliśmy w błocie, bo nie mieliśmy porządnych chodników, ale piliśmy kawę z porcelanowych, ręcznie robionych filiżanek, zaprojektowanych przez świetnych artystów. Na południu Europy projektanci pracowali z myślą o zamożnych, a Polska – dla przeciętnego odbiorcy. Po wojnie trzeba było wyposażyć miliony mieszkań

Doszło do wielkiego skandalu, kiedy odbyły się pierwsze obchody i uczestnicy nie potrafili się ustawić, a wojsko nie umiało po pochyłym placu maszerować. Dziś już nie ma tego problemu. To miejsce żyje i tworzy się nowa historia – czarny protest w Szczecinie miał finał właśnie na placu Solidarności

Miasto próbowało wypreparować z kultury wiejskiej atrakcyjne wzory – temu służyła Cepelia i zespoły folklorystyczne. A władza potrzebowała ornamentu ludowego dla swej legitymizacji

Prawa rynku będą zwyciężały nad estetyką, dopóki nie powstaną mechanizmy prawne, które pozwolą na lepszą ochronę architektury modernistycznej. Zostanie to, co jest najcięższe w modernizmie, czyli wielkie osiedla. Estetyka przegra z ekonomią

W sztuce współczesnej emocje są czymś wstydliwym; należy być chłodnym i zdystansowanym obserwatorem. Niepełnosprawni u Artura Żmijewskiego są odhumanizowanymi ciałami. Ze starymi ludźmi Kaśka Kozyra może zrobić, co chce. Chciałem, żeby moi bohaterowie mieli prawo głosu

Artbrutowcom najczęściej nie zależy na miejscu w sztuce. To nam zależy, by ich pokazywać. Artysta artbrutowy jest daleki od teoretyzowania. Zrobił, bo musiał, miał wizję albo działanie trzymało go przy życiu

W haitańskim Cazale spotkaliśmy osoby, które nie mówią po polsku, nigdy w Polsce nie były, a jednocześnie są bardzo przywiązane do tej części swojej tożsamości, wiele z nich mówi o sobie „le Polone”. To utożsamianie się z Polską jest tam bardzo silne i symboliczne

Entuzjazm i wolność to nie są fałszywe obietnice, ale obietnice, które spełniają się w specyficzny sposób. Projektariusz wiruje w domofabryce, dom staje się miejscem pracy, a praca sposobem na spędzanie czasu wolnego

Nie zauważyłam nigdy, żeby dzieci chichotały niezdrowo na wystawie,  jak zdarza się to dorosłym, w których wzmianka o nagości czy seksie wywołuje wielkie emocje. To dorośli mają wiele problemów ze sztuką współczesną – mówi dyrektorka Muzeum Narodowego i pomysłodawczyni projektu „W Muzeum wszystko wolno”

Czasopismo „Nowa Wieś” promowało nowoczesny styl życia w PRL. Popularyzowało miejskie sposoby spędzania czasu wolnego,  zachęcało do posiadania radioodbiornika albo skutera i wieszania na ścianach współczesnych abstrakcjonistów zamiast jarmarcznego kiczu

Pierwszy Jezus powstał w 1972 roku. Odciąłem kawał drutu kolczastego i zrobiłem koronę. Bolało. Musiało boleć. Bo ja sam jestem dziełem sztuki, to, co robię i jak żyję, jest tożsame

Na akademiach sztuk pięknych jest tylko 17 procent profesorek zwyczajnych. Młodsza kadra dostrzega problem nieobecności kobiet, wśród starszych zaś pokutuje pogląd, że studentki szybko zaangażują się w macierzyństwo i odejdą od sztuki, więc nie warto w nie inwestować

W najgorszej sytuacji są dziś samotne matki. Może więc to od nich rozpocznie się ogólnoświatowy strajk – opuszczone przez współmałżonków, zaniedbane przez państwo, mają o co walczyć – mówi zaangażowana w walkę o prawa kobiet i pracowników artystka

Obcy niepoprawnie mówi w naszym języku, inaczej wygląda, wyznaje inną religię. W spotkanie z nim trzeba włożyć więcej wysiłku. Za każdym razem używam innego języka wizualnego, inną drogą dochodzę do tego innego, wykluczonego

Chciałbym, żeby artyści byli w stanie rozpoznać swoją sytuację w kategoriach pracowniczych. Żeby domagali się godziwego wynagrodzenia. I potrafili dostrzec procesy gentryfkacji kryjące się pod zwodniczymi szyldami rewitalizacji

Artyści ruszali ze szkicownikami i aparatami fotograficznymi na gruzy, bo tak wtedy wyglądała otaczająca ich rzeczywistość. Zawalony dworzec główny w Warszawie, jeden z najpopularniejszych motywów, musiał robić wstrząsające wrażenie miasta widma – rozmowa z kuratorkami wystawy „Zaraz po wojnie”

Wyjeżdżając do Finlandii, Adamiak zostawił nam klucze do swojej pracowni na strychu. Jak wrócił po pół roku, nie poznał tego miejsca. Stało się pracownią, świetlicą, galerią, noclegownią, a nawet kinem. Gdyby nie miejsca, gdzie mogliśmy robić swoje rzeczy, to pewnie nic by z Kultury Zrzuty nie wyszło

Artystów zalicza się do elity intelektualnej, więc w hierarchii społecznej są dość wysoko, jednak nasz status ekonomiczny jest żenująco niski. Libera jest światowej klasy artystą, ale zdarza mu się nie mieć za co żyć – mówi liderka Obywatelskiego Forum Sztuki Współczesnej