JESZCZE NIE W POLSCE:
Ocean biografii

Anna Arno

Wiele najciekawszych biografii ostatnich lat nie zostało jeszcze wydanych w Polsce: George Byron, Pablo Picasso, Wittgensteinowie, Evelyn Waugh, V. S. Naipaul, Flannery O'Connor, John Cheever

Jeszcze 2 minuty czytania

Byron

Jak napisał Byron do swojego biografa Thomasa Moore’a, poezja ma tyle wspólnego z osobą poety co Pytia z wieszczeniem, kiedy zejdzie z trójnogu. Tymczasem romansów mógłby Byronowi pozazdrościć współczesny celebryta. Edna O’Brien ze swadą prowadzi nas przez uczuciowe perypetie poety, który był niski i miał zdeformowaną stopę, ale dzięki swej urodzie i magnetyzującemu urokowi łamał serca mężczyzn i kobiet.

Edna O’Brien, „Byron in Love”.
Weidenfeld&Nicolson, 2009
Na małym palcu nosił pierścionek w kształcie serca, prezent od ukochanego chórzysty, Johna Edelstona. Największą miłością jego życia była przyrodnia siostra, Augusta Leigh. Żona, Anabelle, przeszła piekło i ménage à trois z Augustą. Piękna chłopczyca Carolyn Lamb upokarzała się w próbach odzyskania utraconej miłości. Uwodzicielka Claire Clairmont pojechała za nim do Genewy, a on ją znienawidził i odebrał jej ich córkę Allegrę. Młodziutka Teresa Guiccioli jako jedyna oswoiła Byrona i przywiązała go do siebie na trzy lata. Na łożu śmierci mówiła, że im bardziej Byron będzie znany, tym lepiej będzie kochany. Pewnie ucieszyłaby ją książka O’Brien.

Picasso

Przez ostatnich sto lat niemal wszystkie ważne opowieści o Picassie wyszły spod pióra zaprzyjaźnionych z nim artystów i poetów, wśród których wyróżniają się nazwiska Guillaume’a Apollinaire’a, Gertrudy Stein, André Malraux, Rolanda Penrose’a czy Michela Leirisa. Dzieło Johna Richardsona jest ostatnią biografią Picassa napisaną przez osobę, która znała artystę osobiście. Być może to także jedna z najwybitniejszych biografii artysty, jaka kiedykolwiek powstała. Dwa lata temu ukazał się jej trzeci tom – „Triumfalne lata”, obejmujący dojrzały okres twórczości Picassa i szczyt jego kariery [dwa poprzednie tomy to „A Life of Picasso: The Prodigy, 1881–1906” (1991) oraz „A Life of Picasso: The Cubist Rebel, 1907–1916” (1996)].

John Richardson, „A life of Picasso: The
Triumphant Years, 1917–1932”
.
Alfred A. Knopf, 2007.
Książka Richardsona przynosi bogactwo informacji, ale również przenikliwe analizy dzieła Picassa. Autor ukazuje bezmiar niestrudzonej, proteuszowej wyobraźni artysty, a także meandry jego romansów, namiętności, przyjaźni. Richardson znakomicie wprowadza nas też w atmosferę wielkiego paryskiego świata, w którym Picasso rozkwitał, aby potem się od niego odsunąć (na drzwiach pracowni zamieścił znak: Je ne suis pas un gentleman). Niebawem doczekamy się zapewne ostatniego tomu, obejmującego lata, w których autor znał Picassa osobiście. Miejmy też nadzieję, że niedługo ukaże się polski przekład dzieła Richardsona.

Wittgensteinowie

Alexander Waugh, „The House of Wittgenstein: A Family at War”. Bloomsbury, 2009.

Odpowiadając na prośbę o pomoc w zbieraniu materiałów do biografii swego brata Ludwiga, Paul Wittgenstein napisał: „Biografia bez niedyskrecji jest bezwartościowa. Ale ponieważ o wszystkich ważnych ludziach musi powstać biografia, przypuszczam, że mój brat będzie musiał ścierpieć tę zniewagę”. Zniewaga w postaci fascynującej książki Alexandra Waugha dotyka całą rodzinę Wittgensteinów. Dziś najbardziej znany jest Ludwig, autor „Traktatu logiczno-filozoficznego”. Za życia słynniejszy był jednak Paul, który na pierwszej wojnie światowej stracił prawą rękę, ale zrobił karierę koncertowego pianisty, grając tylko lewą. Na jego zamówienie utwory na lewą rękę napisali m.in. Ravel, Britten, Prokofiew i Richard Strauss. Alexander Waugh, który sam jest potomkiem literackiego rodu, znakomicie poradził sobie z opisem naznaczonej strasznym geniuszem rodziny. Choć najwięcej uwagi skupia się na Paulu i Ludwigu, zwanych w rodzinie die Buben (chłopcy), autor nakreślił także intrygujące portrety ich sióstr oraz trzech samobójczo zmarłych braci.

Evelyn Waugh

Paula Byrne, „Mad World: Evelyn
Waugh and the Secrets of Brideshead”.

Harper Press, 2009.
Najnowsza biografia Evelyna Waugha została pomyślana jako klucz do jego „Powrotu do Brideshead”. Powieść Waugha to nostalgiczna saga odchodzącego świata, opowieść o upadku arystokratycznego, katolickiego rodu, o młodzieńczych namiętnościach i o ich utracie. Jej bohater, Charles Ryder, w Oksfordzie przeżywa młodzieńczy romans z pełnym aroganckiego uroku Sebastianem Flytem. Po latach Ryder będzie oglądał upadek Sebastiana, a wielka miłość połączy go z jego siostrą, Julią. Postać Flyta zainspirował Hugh Lygon, hrabia Beauchamp, a Brideshead jest fikcyjnym odpowiednikiem rodzinnego majątku Beauchampów w Mardensfield. Jak pisze Paula Byrne, „»Brideshead« było tak ważne dla Waugha, ponieważ w tę powieść włożył tak wiele z siebie: swój dystans wobec ojca, edukację sentymentalną w Oksfordzie, wczesne romanse, inicjację w arystokratyczny świat Lygonów, konwersję na katolicyzm i nieudany romans z armią”.

V.S. Naipaul

Patrick French, „The World Is What It Is: The Authorized Biography of V.S. Naipaul”. Picador, 2009.

Zgoda Naipaula na publikację tej książki za jego życia była zarazem aktem narcyzmu i pokory. Ze stron biografii Patricka Frencha wyłania się człowiek skrajnie egoistyczny, okrutny dla bliskich, niestroniący od ksenofobicznych i rasistowskich uwag. Jak napisał o Naipaulu Derek Walcott: „Jego książki są nieomalże zaprzeczeniem osoby”.
Ważnym tematem są związki Naipaula z kobietami. Szczegółowo śledzimy historię małżeństwa z wrażliwą, nieśmiałą i oddaną Pat (French cytuje także jej dzienniki, których sam Naipaul nigdy przedtem nie czytał). Poznajemy także intymne szczegóły burzliwego związku z Margaret Murray, która oświadczyła, że nie brała udziału w przygotowaniu książki. W końcu dowiadujemy się o ślubie Naipaula z Nadirą, dwa miesiące po śmierci Pat. Tę książkę czyta się z rosnącym zażenowaniem i empatią. Czy dzięki niej lepiej zrozumiemy Naipaula-pisarza? Czytelnik decyduje sam.

Flannery O’Connor

Brad Gooch, „Flannery:
A Life of Flannery O'Connor”
.
Little, Brown and Company, 2009.
„Nie będzie moich biografii, bo z życia spędzonego pomiędzy domem a kurnikiem nie wychodzą ciekawe książki” – mówiła o sobie Flannery O’Connor, która od 26 roku życia mieszkała z matką na farmie w prowincjonalnym Milledgeville. Ciężko chorowała na toczeń. Była żarliwą katoliczką. Nosiła grube okulary i nigdy nie wyszła za mąż. Namiętnie hodowała pawie. Była przenikliwie inteligentna, autoironiczna, ale także spragniona przyjaźni i miłości. Zanim choroba ograniczyła jej możliwości podróżowania, ta blada okularnica z niezrozumiałym akcentem dała się poznać w literackim światku. Robert Lowell chciał ją kanonizować. Evelyn Waugh, który otrzymał egzemplarz jej debiutanckiej „Mądrości krwi”, napisał: „Jeśli istotnie jest to samodzielna praca młodej damy, to rzecz nadzwyczajna”. „Flannery” Brada Goocha to znakomity portret wybitnej i osobnej pisarki amerykańskiego Południa.

John Cheever

Blake Bailey, „Cheever: A Life”.
Knopf, 2009.
„Pamiętaj, że jesteś Cheeverem” – przypominał synowi dumny z nazwiska amerykańskich pionierów pisarz. Nazwiskiem bronił się też przed strażnikiem miejskim, który znalazł go zmarzniętego na ławce, gdzie z menelem dzielili się butelką wina. Książki Johna Cheevera nie były u nas wznawiane od roku 1982 – roku śmierci pisarza, którego zbiór opowiadań „Stories of John Cheever” (pierwsze wydanie 1978) był absolutnym bestsellerem. Ogromna (770 stron!) biografia Blake’a Baileya ukazuje skomplikowaną postać: Cheevera domowego, w szkockim swetrze i z labradorem u stóp, ale też człowieka mrocznego, skłonnego do depresji, zabijającego się alkoholem. Mężczyznę, który najbardziej pragnie spełniać się jako mąż i ojciec, ale bywa okrutny dla rodziny. Widzimy też Cheevera, który nie może pogodzić się ze swoim homoseksualizmem, a za miłość swojego życia uważa kazirodczy związek ze starszym bratem Fredem.
„Jakże samotny i nienaturalny jest człowiek i jak głęboko skryty jest jego chaos” – odkrywa bohater opowiadania Johna Cheevera, którego samotność i chaos próbuje ogarnąć opasła biografia Baileya.


Tekst dostępny na licencji Creative Commons BY-NC-ND 3.0 PL.