/ Zofia Król

„Często od razu galopuję z różnymi skojarzeniami, przypuszczeniami i opowieściami, które mogą stać za zdjęciem, ale one przecież wynikają raczej z tego, kto na nie patrzy. Dajemy się uwodzić obrazowi fotograficznemu” – mówi autorka książki „Nieprzezroczyste. Historie chłopskiej fotografii”

Podróż Fermora nie była podróżą ciała, które stawia nogę za nogą, marznie, bywa głodne, ale podróżą ducha, podmiotu unoszącego się nieco ponad wodami i lądami, zakorzenionego przede wszystkim w kulturowej ciągłości kontynentu

Póki trwają smutne spotkania autorskie, póki nominowani czekają pokornie na ogłoszenie nagrody, póki luzerzy piszą dalej – pozostaje możliwa też gorzka miłość do literatury. O „Wydatkach” Łukasza Zawady

Czyta się „Kierunek zwiedzania” z narastającym wrażeniem, że Marcin Wicha napisał tym razem nie książkę, ale budynek

Dyskusja o kobietach eseistkach to znacznie więcej niż kwestia płci – to rozmowa o koniecznym rozszerzeniu eseistycznego doświadczenia. Poza dotychczasowe granice pochodzenia, perspektywy, tematu – przedpremierowy fragment książki „Prognoza niepogody”

Choć ta sprawa ani razu wprost się nie pojawia, najnowsze eseje Wojciecha Nowickiego stanowią próbę uchwycenia czasów tuż przed katastrofą

Mówienie o empatii jako ważnym elemencie pisania i czytania literatury nie jest w ustach Olgi Tokarczuk pustym komunałem – przekonanie, że literatura pomaga zrozumieć drugiego człowieka, wywodzi się wprost z jej pisarskiego wysiłku

Dlaczego tak atrakcyjne stają się dzisiaj opowieści o organizmach odległych od psów i kotów, z którymi zaprzyjaźniamy się wciąż częściej niż z mchami i sumami? Jak wobec narastającej od niedawna lawinowo świadomości, że nie żyjemy na planecie ludzi, a tylko przez chwilę nam się tak zdawało, zachowuje się i przekształca literatura?

Co znaczy dla literatury, że ma ona być dokumentem degrengolady i rozkładu, końcowego aktu, w którym Europejczyk – biały mężczyzna, gatunek, jak wiadomo, raczej na wymarciu – próbuje opowiedzieć swoje ostatnie dni?

Literatura to akt wiary. Jedno z miliardów istnień na powierzchni Ziemi chce przelać na papier coś, co będzie warte wydrukowania i przeczytania – przecież trudno sobie wytłumaczyć, że to rzecz warta zachodu

Miksując wiarygodną prawdę historii z najbardziej intensywnym odpałem fantazji (duchy!), Saunders tworzy w „Lincolnie w Bardo” literacki obraz o nieosiągalnym, zdawałoby się, poziomie wewnętrznego napięcia

„Krzyki istniały na długo przed pojawieniem się człowieka, a ludzie są tylko instrumentami stworzonymi do ich wydawania”. Édouard Louis chciałby uczynić z przemocy najważniejszy obszar swoich literackich badań

Amerykańscy naukowcy pewnie już prześledzili, jaki proces neurologiczny zachodzi w pisarzu, kiedy odbija sobą mroczne połacie rzeczywistości. Na pewno to go nie pozostawia czystym i niewinnym

Okrucieństwo i rozpacz gromadzą się u Bawołka w przepastnej szczelinie między staraniami i oczekiwaniami a rozczarowaniem. Zepsuta cytryna staje się w jego najnowszej książce symbolem życia

Tworzona w fejsbukowych postach literatura nie jest już ciekawostką – rozwija się niezależnie od papierowego nurtu, z własną, liczoną lajkami hierarchią autorów, kilkuletnią historią i możliwymi do opisania etapami formowania się gatunku

Geniusz, wiadomo, łatwo się obraża. Redaktor nigdy. Czytelnik z kolei wybrzydza, kaprysi, nie czyta – i ma do tego prawo. Redaktor musi uwierzyć jednocześnie w nich obu, tak mocno, żeby powołać do istnienia akt literatury, a co najmniej akt porozumienia

Tęsknota za miastem, za Warszawą jest w „W” szczególna, to tęsknota w zupełnie innej, sendeckiej odmianie. Lakoniczna jak tytuł tomu, pozbawiona złudzeń, beznadziejna

W najnowszej książce Krzysztofa Środy, „Las nie uprzedza”, wytropiona za pomocą wyrafinowanych narzędzi układanka świata okazuje się tym razem raczej potworna. Jej soczewką stają się wlepione w przechodniów na marokańskim bazarze puste oczy martwych kóz

Antologię „Literatury na Świecie” najciekawiej pomyśleć jako opowieść o literaturze polskiej w jej alternatywnej, zróżnicowanej, zaburzonej wersji. Zamiast festiwalu zachwytów oglądamy nieustanny spór, zwalczanie się konwencji, konsekwentne podważanie kanonu

W „Drodze 816” Michał Książek znajduje się w stanie nieustającego pobudzenia i zamienia się właściwie w człowieka gąsienicę – każdy jego ruch zmierza do lepszego cielesnego obmacania wszystkich miejsc

Maniera, która pojawiała się dotąd w pisaniu Wita Szostaka, ale dzięki rygorom rytmów obracała się na dobrą stronę, w nowej powieści nie znajduje tamy – świadome literackie gadulstwo zamienia się w męczące ględzenie

Nieco staroświecko dziś brzmiąca dziennikowa forma zderza się w „Dzienniku roku Węża” Piotra Siemiona z ogromną prędkością z tym, co ze świata najświeższe, a dopiero nieznacznie dotknięte myślą

„Inna dusza” Orbitowskiego to książka wyjątkowa nie dlatego, że pokazuje oblicze faktów poprzez literaturę, przeciwnie – to literaturę warto oglądać tu poprzez fakty

Nieistotność poczynań grupki redaktorów, ale także idąca za tym nieistotność literatury, łączą „Temat na pierwszą stronę” Umberto Eco ze „Świętem nieistotności” Milana Kundery

„Oddychać, chodzić, ruszać ręką. Robię to”. Każdy oddech okazuje się ocalony z zagłady, każda decyzja jest podejmowana także w tamtym kontekście. „Oświęcimki” Albińskiego są mimo wszystko jednak właśnie o tym życiu, nie o tamtej śmierci

W „Siódemce” Szczerek diagnozuje polską rozpierduchę – ale przede wszystkim ją wielbi. To tęsknota napędza tę prozę, nie sama diagnoza

Charakterystyczne dla poetyckiego patosu jest to, że najmniejsza jego dawka potrafi zainfekować cały wiersz, cząstka wzniosłości wdziera się w wersy i niszczy wszystko, co spotka na swojej drodze

Co po poecie w czasie ujednolicenia? Pozostaje mu być przy rzeczach i ludziach. Dariusz Sośnicki wcale nie staje się jednak przez to poetą-dziadziusiem, jego obecność jest twarda, nieustępliwa, przede wszystkim chodzi mu o to, żeby jak najmniej kłamać

Do regału przypięłam żółtą karteczkę: „Nie ma żadnej historii, istnieją tylko życia ludzi”. Zaczynałam pracę od pojedynczych postaci. Przyjęłam perspektywę żaby – mówi laureatka Literackiej Nagrody Nobla

„Największymi osiągnięciami artystycznymi Tove Jansson nie są obrazy, ale rysunki. Sposób, w jaki prowadziła kreskę. Muminki to także książki artystyczne” – rozmowa z biografką pisarki i kuratorką poświęconej jej wystawy

„Wschód” jeszcze się trzyma. Ale bardzo by się chciało, żeby kolejna książka Stasiuka znalazła nową tonację dla opisu przestrzeni i czasu, żeby odsunęła na chwilę choćby jedną z autorskich manii, które do tej pory tę prozę tak dobrze prowadziły

Autor „Pająków pana Roberta” stawia sobie za zadanie ponowne złączenie oddzielonych od siebie radykalnie nauk przyrodniczych i humanistyki – i udaje mu się to za pomocą tytułowych pająków

Najlepsze w „Sońce” Karpowicza są te fragmenty, w których na chwilę przebija się pisarz uwolniony od przymusu bajania o przeszłości, rozdzierania wojennej pamięci, opowiadania wsi

Polizałem kiedyś, może niechcący, kostkę ałunu. To dziwne przeżycie posłużyło mi za ćwiczenie poetyckie – opisać to, dla czego nie znajduje się początkowo środków do opisu

W nowej powieści Wit Szostak pokazuje, że współczesny Don Kichot byłby przede wszystkim gadułą – jego motywem działania nie jest już ślepy honor, a niekończący się, niemożliwy do opanowania potok słów

Od Pauliny Wilk, autorki książki o pokoleniu transformacji, oczekiwałabym czegoś więcej niż tylko jałowego zdania sprawy ze wspólnej przeszłości – choćby zadania pytania, co z tego wynika

Rzeczywistość jest w książeczce Michała Cichego nieprzesuwalna. W każdym razie nie ludzkimi siłami. Za to bywa obserwowalna. I ten rachunek zdecydowanie się opłaca

„Nie rozumiem tej turystycznej potrzeby, żeby zobaczyć wszystkie krańce ziemi. Kiedy jestem za granicą, staram się zobaczyć tak mało, jak to możliwe” – rozmowa z autorką „Atlasu wysp odległych”

Zamiast jednoznacznie rozdzielać świat wyższej aktywności literackiej od klikania w klawiatury telefonów, można powiedzieć głośno – to także może być rodzaj literatury, to się dzieje na co dzień

W „Drugim dzienniku” Pilch dąży do precyzji, interesuje go „dokładne uchwycenie momentu zapaści”, ogląda siebie jak zamknięty w słoiku chory okaz

Odbita w zwierciadle „Wiecznego Grunwaldu” „Morfina” traci wiele czaru i choć obie powieści Twardocha dzieli przepaść, to nie jest ona aż tak rozległa, jakby się na początku wydawało

Język Pilota w zadziwiający sposób gotowy jest w dowolnej chwili na przyjęcie każdej porcji okropności

Każda przerwa w „ościach” umożliwia Karpowiczowi zdystansowanie się do fabuły, która stanowi jedynie wierzchołek tego, co chce czytelnikowi pokazać

Prawdziwie sensacyjna w „Kronosie” nie jest warstwa opisów relacji erotycznych czy chorób, ale sama decyzja o podjęciu szczegółowej rekonstrukcji własnego losu

W „Małych lisach” Bargielskiej babska paplanina – przegadana i irracjonalna – rozpędza się momentami do szybkości naddźwiękowej. Sama przestaje już znaczyć, i tym mądrzejsza – odsyła do sensów nieokreślonych

Nie pierwszy raz zwierzęcy świat staje się wytrychem do ludzkiego. U Zawady jednak cała menażeria nie bardzo do siebie pasuje i wciąż na nowo podważa ustalone ramy poprzedzającego wiersza, poprzedzającego wersu

Lata 30. – kiedy Mikojan zatwierdza osobiście etykiety na konserwy i degustuje wędliny tworzone według nowych receptur, zanim zgodzi się na ich masową produkcję – jawią się jako złote czasy Związku Radzieckiego

Napięcie, które sprawia, że „Patrz na mnie, Klaro!” jest najlepszą książką Malanowskiej, rozgrywa się nie w opowieści o kobiecie, która wciąż żyje nieswoim życiem, ale w splocie trzech niezależnych narracji

Czasem – szczególnie kiedy pisałem o ludziach – miałem taką satysfakcję, jakbym stworzył jakiś mały świat, albo przynajmniej zapasową kopię kawałka świata. Odwlekanie przemijania to właśnie to. Aż wstyd o tym mówić, takie to proste

Uogólniająca konwencja baśni miesza się z narzędziami literatury zupełnie nieźle, ale kiedy za pomocą tych samych środków autorka opowiadać próbuje także prawdziwą historię – zaczyna zgrzytać

Na przełomie wieków w Drohobyczu były dwie atrakcje: największa synagoga w Galicji i największa rafineria. Może to już jest dostateczne tło dla powstania takiego zjawiska jak Bruno Schulz

Czytając wiersze zawarte w wydanym przez A5 tomie, wciąż natrafiamy na czytelnicze wspomnienia z Miłosza: dziwaczność świata, jaką odczuwa ktoś przebudzony w środku nocy

„Maszyna czytająca”, która próbowałaby zrozumieć zasady rządzące dwudziestoma wierszami z tomiku „Wystarczy”, zauważyłaby być może, że świadomy i odważny ruch w stronę banału toczy się tu równolegle do ruchu odzwyczajniania świata

„Gdzie na przykład jest dzisiaj ten letni dzień, gdy wsiadaliśmy w Zagórzu do pociągu po dwudziestogodzinnej jeździe stopem przez cały kraj, gdzieś znad morza?” – pyta Stasiuk

Czytelnik te zapiski Białoszewskiego już przecież jakoś zna. Czy to znaczy, że „Dziennika” czytać nie warto? Przeciwnie

Wedle reguł logiki, wedle zdrowego rozsądku – nie do pomyślenia jest, że chwile znikają na zawsze. Sfera „horrendum” pojawia się jednak w wierszach zebranych Urszuli Kozioł dopiero na stronie sześćset sześćdziesiątej siódmej. A wcześniej?

Osiemdziesiąt lat temu przyjeżdżał tu na wakacje pewien chłopiec. Potem żył ponad siedemdziesiąt lat, wiele pisał, także o tym miejscu. I choć nigdy tu nie mieszkał, a „ten jeziorno-kamienisty powiat nigdy nie wydawał mu się domowy”, to tu właśnie wydarzyć się miały jego setne urodziny

„Można być rzetelnym turystą i podróżnikiem oblepionym GPS-ami, plakietkami PTTK, gwiazdkami skauta, który robi dużo szkody. Najważniejsza jest empatia” – zapis rozmowy wokół książki Jennie Dielemans „Witajcie w Raju”

U Whitmana poeta staje się wszechwidzącym podróżnym świata. Obejmuje – nie wyobraźnią, ale obserwacją – rzeczy w różnym czasie i różnej przestrzeni. Przygotowuje poetycki grunt między innymi dla Miłoszowego „panseksualnego obrazożercy”, którego apetyt na świat będzie już nieskończony

Cierpienie to nieodłączny element owej „choroby oczu”, jaką jest myślenie. Tymczasem jedyne nasze zadanie na świecie to istnieć egoistycznie, „istnieć wyraziście”, tak jak istnieją przedmioty, i „potrafić to robić bez myślenia o tym”

Kobieta wysiada na Raspail. A Miłosz zostaje sam z „ogromem rzeczy istniejących”, ale bez możliwości dotarcia do którejkolwiek z nich. Pozostają mu tylko odbicia

Jak często słyszymy Konopnicką ze sceny? Kto ostatnio czytał Broniewskiego albo Ważyka? Projekt „44. Poezja polska od nowa” jest wyjątkowy. Odkurza nazwiska, które niesłusznie zramolały, z pustych, pamiętanych zwykle tylko z lat nauki haseł, robi tematy żywe, zróżnicowane, intensywne

Niektórych z pewnością konieczność wielokrotnego, wysilonego czytania zniechęci. Tymczasem może warto, bo „od kwietnia do kwietnia” rozciągają się tu poetyckie domy, prywatne i intymne światy, wypełnione przedmiotami i zwierzętami

Miłosz jest „podróżnym świata”, bo wszystko, co widzi i słyszy przenosi w „czarodziejski rejestr”. Podróżując, szpieguje, podgląda, pożąda, pożera obrazy, bada, kolekcjonuje

Dariusz Sośnicki to poeta już ukształtowany, o którym da się powiedzieć coś więcej niż o debiutancie. A jednocześnie poeta, o którym wielu jeszcze takich określających zdań nie wypowiedziano. I trochę strach bierze, bo – jak wiadomo – krytyka poezji w ogóle jest sprawą wątpliwą

Ziarno leży w tym-właśnie-miejscu. Wszystkie wgłębienia powierzchni. Przechodzące z jednego w drugi odcienie żółtego. Zapach kurzu. Wyschniętej trawy. Położenie względem grudki ziemi i gramolącej się biedronki. To nie do opisania. Jak Miłosz rozumie pojęcie apokatastasis?

Poeta wysyła „martwego lisa”, tamtego dokładnie lisa z kamienistych jelniaków, aby zaświadczył przeciw językowi. Zaświadczył samym swoim istnieniem, że nie jest „lisem”. Czy to spór o uniwersalia?

Świat jak Miłosz i Miłosz jak świat. Poważne eseje i krótkie impresje. Tematy rozległe i skupione na jednym przedmiocie. Metonimie i synekdochy. Liczymy na to, że równoległe tory tych dwóch przeciwstawionych sobie perspektyw pozwolą nam jakoś znieść ten kolejny „rok”

Z tygla zdarzeń jednakowo ważnych wyłania się jeden tylko powtarzający się uporczywie motyw-temat książki. Martwe dzieci

Niewiele tu melancholii, autor tropi wydarzenia bez pasji i bez skrupulatności. Ot, niektóre wpadają w worki czaso-miejsc

„Księgę obrotów” Tomasza Różyckiego radzę koniecznie czytać ciągiem, choć trzeba uważać przy tym na zawroty głowy. To nie zbiór wierszy, ale spójny poemat, alchemiczna opowieść o nieboskłonach i podniebiosach w 88 odsłonach. Precyzyjna jak dzieło naukowe

Najszerszym tematem „Wyrwanych stron” jest malarstwo. A co za tym idzie – samo patrzenie, widzenie, dostrzeganie. Źródłem szczęścia bywają dwa jabłka leżące na stole, twarz robociarza w refleksach czerwieni oświetlonego tramwaju

Biografię Iwaszkiewicza Marek Radziwon zaczyna z werwą – o Ukrainie tamtych lat przeciętny czytelnik wie niewiele i opowieść pełna takich szczegółów jak zarobki buchaltera cukrownianego bardzo go cieszy

„Horrendum” to przepaść, nieadekwatność, niewspółnierność. Bolesne i dotkliwe, choć raczej refleksyjne niż rozpaczliwe, odczucie różnicy między oczekiwaną sensownością a realnym nonsensem świata

Skok poetycki w nowym tomie wierszy Ewy Lipskiej się czytelnikowi przydarza. Choć nie na każdej stronie bynajmniej. Tom – dokładnie tak jak poprzednie – zawiera kilka wierszy świetnych, ale i kilka zupełnie średnich

Jeśli ktoś sądził, że Iwaszkiewicz żył statecznie i spokojnie jako znany autor, mąż i ojciec rodziny, doceniona postać kultury krajowej, właściciel sielskiego Stawiska – powinien przeczytać „Dzienniki”

Haiku jest wskazaniem rzeczy, zwróceniem uwagi, „wytarciem lustra do czysta”. Słowa znikają, bo nie o słowa chodzi. Pozostaje to, na co wskazywały, co uratowały z toczącego się biegu zdarzeń

„Zniewolony umysł” był na Festiwalu Miłosza kluczem doboru gości. I to akurat się udało. Zabrakło natomiast wspólnego hasła, które byłoby dyskutowane i interpretowane na różne sposoby

Opisana w wydobytym z papierów pośmiertnych „Chamowie” przeprowadzka stała się dla Białoszewskiego okazją do podjęcia próby opisu świata od nowa

„szare światło” nie stanowi sumy rozmów z Miłobędzką i Falkiewiczem. To raczej ciągłe mnożenie i dzielenie ich przez siebie. Rachunek co najmniej nieoczywisty

„Sto piętnaście opowiadań o tym samym” Malickiego to sama radość zapisywania. A książka powstaje przy okazji

Zaledwie półtora roku po „Czarnym ogrodzie” Małgorzata Szejnert napisała kolejną książkę – reporterski poemat o pewnej wyspie

Ellis Island jest wielką sceną ograniczoną wodami. Ciągle słychać fale, mewy, wiatr. Literacka pokusa jest tu większa niż przy innych tematach