Przesuń się
„Rimini”, reż. Ulrich Seidl

7 minut czytania

/ Film

Przesuń się

Jakub Socha

Akcja rozgrywa się w Rimini, słynnym włoskim kurorcie, gdzie urodził się Fellini. Jednak u Seidla nie będzie nic z Felliniego

Jeszcze 2 minuty czytania

Kina świecące pustkami. Dużo się zmienia, raczej na gorsze, ale u Ulricha Seidla – po staremu. Robi filmy od 30 lat i to ciągle jest ten sam film. Austriak nic nie robi sobie z naporu platform społecznościowych i streamingowych, rewolucji w ikonosferze, stoi przy swojej estetyce; niedługo się okaże, czy nie zmiecie go inna rewolucja, ale o tym na końcu. Wystarczy kilka kadrów, żeby poczuć, że jest się w jego domu. Inna sprawa, czy da się w tym domu zadomowić? W życiu! To śmietnik rupieci, pomnik bezguścia. Tak samo jest w jego najnowszym „Rimini”. Boazeria i poroża od razu biją po oczach. Wzrok nie może się nadziwić. Sztucery i dyskotekowe kule. Wypchany bóbr obok starego telewizora na dzierganym obrusie. W plastikowych drzwiach fototapeta – w jednych las, w drugich – konstrukcja ze ściętych drzew. Na półce słoiki z ogórkami. Na ścianie plakat z Charltonem Hestonem. W kącie szafa grająca. Nad łóżkiem Brooklyn Bridge. Na stole cerata. Rzeczywistość zadławiła się materią. Przedmioty zabrały całe powietrze. Seidl wywodzi się z dokumentu i swoje fabuły robi metodą dokumentalną, stwarzając wrażenie, że nic nie gmera w świecie, tylko cierpliwie go obserwuje. Ale to tylko wrażenie.

Akcja rozgrywa się w Rimini, słynnym włoskim kurorcie, gdzie urodził się Fellini. Wiadomo, u Seidla nie będzie nic z Felliniego ani nawet ze zdjęć wspaniałego Luigiego Ghirriego, który fotografował Rimini. Do miasteczka zaglądamy po sezonie, wygląda ono tak, jakby leżało w Austrii Seidla. Mgła, zimnica i widma ludzi. Turyści emeryci pchają przed sobą powoli głazy – balkoniki do chodzenia. Biznesmen śliskimi paluchami liczy pieniądze. DJ za konsoletą myśli o ciepłej kąpieli, która może wygoni zimno z jego kości. W kawiarniach kotary przemysłowe. W hotelach pustki. Na sufitach zacieki. Wilgotne ściany podpierają grupki czarnych emigrantów, zakutanych w czarne ciuchy, nieruchomych niezależnie od tego, czy pada na nich śnieg czy tylko deszcz. Te żywe ludzkie pomniki Seidl traktuje jak jeszcze jeden element krajobrazu. Oto cała Europa – Kryształowy Pałac, który tak rozwścieczył Dostojewskiego – zamienił się w szklarnię. Emeryci to warzywa, w przypływie energii zaczynają mruczeć piosenki zapamiętane w młodości w Hitlerjugend, pozbawieni głosu, tożsamości emigranci milczą uparcie, ciszę wygania główny bohater „Rimini” – Ritchie Bravo, zwalisty chłop, wczorajsza gwiazda, piosenkarz, który wygląda jak austriacka odpowiedź na Michała Milowicza z okresu, gdy ten chciał być polską odpowiedzią na Elvisa.

„Rimini”, reż. Ulrich Seidl


Emigranci podpierają ściany, wygrzewają beton, Ritchie – wielki krążownik w płaszczu uszytym z foczych skór, wieczny kombinator – natomiast jest ciągle w ruchu. Między swoją tandetną fortecą a smutnymi hotelami, między wizytami u samotnych kobiet, którym oferuje trochę miłości, a występami z półplaybacku dla niemieckojęzycznych emerytów. Tu poświntuszy, tu powyje chwilę do księżyca, tu wypije kawę, walnie lufę. Co go napędza? Goni za kasą, tej kasy jest wiecznie za mało – nie jest już tą gwiazdą co kiedyś, może nigdy nią nie był, więc wpływy z koncertów ma mizerne. Żeby spiąć budżet, podnajmuje swój dom w Rimini (gdy rezydują w nim goście, on pomieszkuje na kocią łapę w hotelach, na czas zimy wyłączonych z turystycznego obiegu), robi za żigolaka, sprzedaje koszulki z własnym wizerunkiem. Ale jest w energii tej postaci coś, co nie wypływa bezpośrednio z potrzeb finansowych. Ritchie to duże dziecko bawiące się na gruzach świata. Chwilę przed pogrzebem matki, o której powie później, że wyzwoliła go seksualnie, urządza wraz z bratem w rodzinnym domu wyścig na dziecięcych trzykołowych rowerkach. Ta scena praktycznie otwiera film, i on z tego rowerka przez cały film nie wstaje.

 „Rimini”, reż. Ulrich Seidl„Rimini”, reż. Ulrich Seidl. Austria 2022, w kinach od listopada 2022Gdy w Rimini odwiedza go dorosła już córka z żądaniem spłaty zaległych alimentów, Ritchie śpiewa jej piosenkę o Winnetou. To trochę mało. Dziewczyna jest nieprzejednana, nie daje się udobruchać piosenką, wylicza ojcu drobiazgowo jego zaniedbania, ciągle dopomina się o spłatę długu. Wokół tej kwestii zbudowana jest główna oś filmu, ale Seidl aż tak bardzo się tą osią nie przejmuje, podobnie zresztą jak jego bohater. Ten próbuje niby coś kombinować ze zwrotem środków, ale te kombinacje niewiele różnią się od jego dotychczasowego życia. To plany, które trzymają się na ślinę – autor „Rimini” nawet nie stara się, abyśmy uwierzyli w ten plan, chyba bawi go sam pomysł, żeby udowodnić, że ślina jest mocna jak klej.

Córka Ritchiego, która gardzi stylem bycia ojca, próbuje założyć nową rodzinę, spodziewa się dziecka, paradoksalnie żyje podobnie jak ojciec. Ona też funkcjonuje na marginesie społeczeństwa. Jest jakby współczesną nomadą, mieszka w domu na kółkach z grupą Arabów. Jednym z nich jest jej chłopak, kim są pozostali, trudno powiedzieć. Tkwią, jak ci emigranci, których spotyka główny bohater, w milczeniu. Ritchie nie ma do nich dostępu, jakoś niespecjalnie nawet się nimi interesuje, zajęty sobą i swoimi wojenkami, czasami jedynie rzuci jakąś krzywą uwagę o burce. Seidl nie przeprowadza tu żadnej operacji wybudzania, jego kino zajmuje się powierzchnią, choć może być tak, że ta powierzchnia oddycha Ritchiem, że to jego wnętrze ją napromieniowało.

Austriak nie bawi się w psychologizowanie, przemienienia, przeanielenia, Ritchie nie dostąpi żadnego oświecenia w stylu: byliśmy tu za długo, mamy krew na rękach, smołę w sercu, musimy się przesunąć. Nic z tych rzeczy, on po prostu zostanie przesunięty. Wyłania się z tego gestu równocześnie coś zabawnego i czułego – biały człowiek Ritchie zostaje ograny, ale z godnością przyjmuje porażkę, próbuje się z nią jakoś ułożyć. Gdybyśmy pozostali na tym poziomie, moglibyśmy pewnie ogłosić, że Seidl tym razem pokazał, że Europa to nie wielka piwnica Fritzla, tylko włoski kurort po sezonie. Niestety, nie tak dawno w gazetach zaczęły pojawiać się artykuły o skandalicznych zachowaniach, jakich miał dopuścić się Austriak na planie filmu, który realizował w małym rumuńskim mieście równolegle do „Rimini”. Ich treść – chodziło o manipulowanie i wykorzystywanie niezawodowych aktorów, szczególnie dzieci – tylko utwierdzi w przekonaniu tych, którzy zawsze uważali, że Seidla interesuje tak naprawdę Seidl. Że w jego kinie wszyscy muszą grać na niego, że tylko on może mówić w nim: „przesuń się!”.